Κυκλική απώλεια βάρους!

Η «ανακύκλωση του βάρους» είναι η επαναλαμβανόμενη απώλεια και ανάκτηση του σωματικού βάρους. Αυτό συμβαίνει, συνήθως, σε άτομα που ακολουθούν δίαιτες αδυνατίσματος. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι περισσότεροι ασθενείς που χάνουν βάρος, ανεξάρτητα από τη μορφή δίαιτας που ακολούθησαν, επανακτούν το απολεσθέν βάρος στα επόμενα 1-3 χρόνια. Ο οργανισμός έχει πολλούς αντισταθμιστικούς μηχανισμούς, άλλους περισσότερο και άλλους λιγότερο σύνθετους, οι οποίοι τίθενται σε εφαρμογή όταν αρχίζει η απώλεια βάρους, προκειμένου να την αποτρέψουν. Επιπρόσθετα, μετά την απώλεια βάρους, οι ενεργειακές απαιτήσεις του ατόμου μειώνονται.

Επαναλαμβανόμενοι τέτοιοι «κύκλοι», που χαρακτηρίζονται από απώλεια και ανάκτηση του σωματικού βάρους, έχει παρατηρηθεί ότι, τελικά, οδηγούν σε αύξηση βάρους και προδιαθέτουν για παχυσαρκία. Επίσης, το να βρίσκεται κάποιος σε κατάσταση «χρόνιας δίαιτας», μπορεί να αποβεί επιβλαβές για το μόνιμο έλεγχο του σωματικού βάρους. Σύμφωνα με έρευνες, υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της «ανακύκλωσης» του βάρους και της υψηλής αρτηριακής πίεσης, των υψηλών επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα και άλλων παθολογικών καταστάσεων. Συσχέτιση βρέθηκε και με την «ευκαιριακή άμετρη κατανάλωση τροφής» (binge eating), καθώς και με το αίσθημα κατάθλιψης σε άτομα που δεν κατορθώνουν να διατηρήσουν το βάρος που είχαν χάσει.

Παρ' όλα αυτά, η «ανακύκλωση του βάρους» δεν θα πρέπει να είναι λόγος για να αισθάνεται κάποιος «αποτυχημένος». Πάντα μπορούμε να αλλάξουμε μια τέτοια κατάσταση. Η απόφαση, τα κίνητρα για αλλαγή, η δύναμη της θέλησης αποτελούν κινητήρια δύναμη! Το επόμενο βήμα είναι να κατανοήσουμε ότι η απαρχή της λύσης του προβλήματος είναι να μάθουμε γιατί πρέπει να τρεφόμαστε σωστά, να καθορίζουμε τα αίτια που οδηγούν σε αυτή την κατάσταση, προκειμένου να ακολουθήσουμε τη σωστή διαδικασία για να χάσουμε και να διατηρήσουμε το βάρος μας εφ' όρου ζωής. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι όσο σημαντική είναι η απώλεια βάρους, εξίσου σημαντική είναι και η διατήρησή του, μακροπρόθεσμα. Θα πρέπει να γνωρίζουμε (επειδή η γνώση είναι δύναμη) ότι η υπερβολική πρόσληψη θερμίδων, οι κακές διατροφικές συνήθειες και η ανεπαρκής φυσική δραστηριότητα στο κατάλληλο γενετικό περιβάλλον ευθύνονται για την επίπτωση της παχυσαρκίας.

Είναι γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί τύποι δίαιτας που προτείνονται σήμερα, με στόχο την απώλεια περιττών κιλών, ενώ έχει αναπτυχθεί μια πολυδάπανη «βιομηχανία» ελέγχου του σωματικού βάρους. Ινστιτούτα αδυνατίσματος, εξοπλισμένα με «υπερσύγχρονα» μηχανήματα, υπόσχονται να μεταμορφώσουν το σώμα μας εύκολα, γρήγορα, χωρίς κόπο και κυρίως για πάντα. Σκευάσματα αδυνατίσματος, ειδικά συμπληρώματα διατροφής και «μαγικές» δίαιτες (ανορθόδοξες δίαιτες του τύπου: η δίαιτα με βάση την ομάδα αίματος, οι δίαιτες Αtkins, Ornish, Zone κ.ο.κ.) που υπόσχονται θεαματικά αποτελέσματα. Οι ανορθόδοξες δίαιτες βασίζονται σε δύο αρχές:

• στην «ανισορροπία» σε μακροθρεπτικά συστατικά
• στην κατανάλωση ή αποφυγή συγκεκριμένων τροφών από το καθημερινό διαιτολόγιο.

Ωστόσο, στα διαιτολόγια αυτά δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση, ενώ ίσως το μόνο εντυπωσιακό στοιχείο είναι τα ονόματά τους ή οι παράδοξοι συνδυασμοί που προτείνουν. Κάποιες από τις αρνητικές συνέπειες των ανορθόδοξων διαιτών είναι: 

• Λόγω του ότι δεν είναι ισορροπημένες ως προς τα θρεπτικά συστατικά που παρέχουν, ο οργανισμός μακροπρόθεσμα υποσιτίζεται και υπολειτουργεί, ενώ θέτουν σε κίνδυνο την υγεία μας, διαταράσσοντας το ανοσοποιητικό σύστημα.
• Αρνητικές επιπτώσεις σε σχέση με καρδιαγγειακά προβλήματα, οστική μάζα κ.λπ. Έρευνες έχουν δείξει ότι μακροχρόνια χρήση δίαιτας Atkins μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά προβλήματα στο διπλάσιο (Anderson J W et al 2000). Επιπρόσθετα, η υπερβολική μείωση της πρόσληψης υδατανθράκων αυξάνει τις πιθανότητες βουλιμίας και κατάθλιψης.
• Προκαλούν γρήγορη και μεγάλη απώλεια βάρους, η οποία στο μεγαλύτερο μέρος της είναι άλιπη μάζα (νερό και μυϊκή μάζα) και όχι το ζητούμενο: λίπος. Αποτέλεσμα; Γρήγορη ανάκτηση του βάρους («ανακύκλωση του βάρους»), καταστροφή της υφής των ιστών και κατακρήμνιση της μεταβολικής τους δραστηριότητας, διαταραχή του ισοζυγίου ύδατος και ηλεκτρολυτών.
• Δεν βοηθάνε στην εκπαίδευση του ατόμου όσον αφορά στις αλλαγές που θα πρέπει να κάνει στον τρόπο ζωής του και στη διατροφική του συμπεριφορά, οι οποίες απαιτούνται για την απόκτηση και τη διατήρηση του επιθυμητού βάρους

Ποια είναι η σωστή διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσω όταν αποφασίσω να χάσω βάρος;

Η διαιτητική θεραπεία θα πρέπει να αποτελείται από ένα εύκολα εφαρμόσιμο διατροφικό πλάνο, προσαρμοσμένο στον σύγχρονο τρόπο ζωής και στις διατροφικές συνήθειες του ενδιαφερομένου, έχοντας ως στόχο τα εξής: 

• Απώλεια λιπώδους μάζας.
• Κάλυψη των ημερήσιων αναγκών σε θρεπτικά συστατικά για τη βελτίωση ή και τη διατήρηση της καλής υγείας και την πρόληψη χρόνιων νοσημάτων.
• Τη διατροφική διαχείριση χρόνιων νοσημάτων, μέσω της υιοθέτησης απλών, αλλά υγιών στάσεων ζωής.
• Να είναι μέρος μιας γενικότερης μακροχρόνιας προσέγγισης για αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς, αλλά και του τρόπου ζωής. 

Η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, η διατροφική εκπαίδευση και η τροποποίηση της συμπεριφοράς (απόκτηση πληροφοριών και γνώσεων που αφορούν στους κανόνες της σωστής διατροφής και στη διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορών που να συντάσσονται με αυτήν) αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για την πρόληψη και την αντιμετώπισης της παχυσαρκίας.

Έρευνες έχουν δείξει τέσσερις συμπεριφορές και στρατηγικές που σχετίζονται με τη μακροχρόνια διατήρηση του βάρους:

• Εφαρμογή διατροφής περιορισμένης σε λίπη, επαρκούς όμως σε υδατάνθρακες
• Διαρκής έλεγχος του σωματικού βάρους, της προσλαμβανόμενης τροφής και της φυσικής δραστηριότητας
• Κατανάλωση πρωινού
• Υψηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας (τουλάχιστον 200 λεπτά την εβδομάδα)

Δεδομένου του περιβάλλοντος που ζούμε, το οποίο «καλλιεργεί» την παχυσαρκία, λόγω της αφθονίας των πλούσιων σε ενέργεια τροφών, των επεξεργασμένων προϊόντων και της καθιστικής ζωής, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι αν δεν τροποποιήσουμε τη διατροφή μας και δεν αυξήσουμε τη φυσική μας δραστηριότητα, είναι πολύ δύσκολο να διατηρήσουμε το νέο μας μειωμένο βάρος. Μην ξεχνάτε ότι το φαγητό «αντιδρά» στα συναισθήματα, στο στρες και στα παθητικά ή ενεργά προβλήματα καθενός εξ ημών. Με μια ισορροπημένη μεσογειακή διατροφή, που στηρίζεται σε επιλογές υγιεινών και θρεπτικών τροφών, στην ένταξη φυσικής δραστηριότητας στο καθημερινό πρόγραμμα και στη σταθερότητα της ψυχολογίας (αυτοδυναμία, αυτονομία, υπευθυνότητα, αποβολή άγχους και στρες), θα καταφέρετε να μειώσετε ή/και να διατηρήσετε το βάρος σας, όντας υγιείς, χωρίς στερήσεις, δίχως εμμονές και ψυχοσωματική πίεση. Η καθοδήγηση και η φροντίδα από τους ειδικούς θα σας βοηθήσει να επιτύχετε τον στόχο σας.

Βιβλιογραφία:

1. Nutrition and Metabolism. Mediterranean Diet in the 21st Century. Edited by Christos S. Mantzoros (Harvard Medical School. Aristides Daskalopoulos Foundation 2008)
2. http://www.win.niddk.nih.gov/publications/cycling.htm
3. «Who succeeds in maintaining weight loss? A conceptual review of factors associated with weight loss maintenance and weight regain». Obes Rev. 2005 Feb; 6(1):67-85
4. Anderson J W, Konz EC, Jenkins D J. «A Health Advantages and Disadvantages of Weight-Reducing Diets: A Computer Analysis and Critical Review». Journal of the American College of Nutrition, Vol. 19, No. 5, 578-590 (2000)